El pueblu de Güeria

Según el llibru de XOSE LLUIS GARCIA ARIAS, "LOS PUEBLOS ASTURIANOS EL PORQUÉ DE LOS SOS NOMES" ( Alborá Llibros). 2000, el topónimu Agüeria, provien del llatín AQUAM "agua", que dexa n'asturianu la resultancia enagua y agua, términu xenéricu que tamién significa "agua" y frecuentemente en toponimia, según constátase llargamente na nuesa documentación medieval "corriente o ríu".

Nel apartáu referíu al Conceyu o conceyu d'Ayer del Diccionariu Xeográficu-Estadísticu-Históricu d'España, publicáu por Pascual Madoz en Madrid (1845-1850), dizse que formen dichu conceyu distintes feligresíes ente elles la de San martín de Moreda, perteneciente al partíu xudicial de Pola de Llaviana. Ellí cítense como llugares pertenecientes a la parroquia, en primer llugar el de AGÜERIA.

Descríbese:

Dos de les fontes bibliográfiques que recueyen interesantes datos sobre'l conceyu d'Ayer, son:

Les Respuestes Xenerales al Catastru del Marqués del Ancón (1752) y el Diccionariu Xeográficu Estadísticu Históricu d'España y les sos posesiones de Ultramar de Madoz (1845-1850) ( edición facsímil – editorial Ámbitu 1985), contienen los siguientes datos:

Dientro de los molinos había qu'estremar ente los fariñeros y los de desergar, tamién conocíos como rabiles. Nestos postreros se descascarillaba la escanda, esto ye, dixebrábase la erga de la poxa y darréu llevábase'l granu a moler.

Nes Respuestes Xenerales citar n'Ayer 144 molinos fariñeros, 114 molinos de rabil y 10 batanes.

Cítense 6 exemplares de molín de rabil movíu per agua: dos en Boó y unu en Morea, Nembra, Llapaes y Casomera. Los 108 restantes yeren movíos pol home.

De los 144 molinos fariñeros, 94 funcionaben tol añu y los 50 restantes en periodos de trés o seis meses. El mayor númberu de molinos alcontrábase en redol a les principales ríos del conceyu: Braña, Mera, Negru y Ayer. D'esta forma na Parroquia d'El Pinu había 18 molinos; nel Valle del Río Negru/Ríu Nigru, 29 molinos; en Casomera, 10 molinos; en Moreda, 14 molinos y en Piñeres, 7 molinos.

Nel añu 2010, l'únicu molín que se topa en funcionamientu nel valle del Río Negru/Ríu Nigru, ye'l Molín d'Adela.

Población

Según el Tomu I de la Gran Enciclopedia d'Asturies, publicada nel añu 1970, l'aldega de Güeria, falta a 1 km. de Morea y asítiase a una altitú de 322 metros, con una población de 359 habitantes.

El Nomenclátor d'Asturies correspondiente al añu 1986, ellaboráu por SADEI, considera una población de derechu de 218 habitantes y de 105 viviendes familiares (71 ocupaes y 34 vacíes).

El Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies 2003-2006, ellaboráu por SADEI, nel añu 2006 la población de Güeria ye de 107 persones.

Pa somorguianos nel proceloso mar de la hestoria p'atopar datos referentes a la parroquia de S. Martín de Morea, perteneciente a la parte d'Ayer, dientro del Arciprestalgu del Caudal de la Diócesis d'Uviéu, podemos allegar a la páxina web del Arquivu Parroquial, n'ónde se nos describe:

"San Martín de Morea ye una Parroquia del Conceyu d'Ayer (Sur d'Asturies) perteneciente a una de les cuenques mineres asturianes; la del Caudal. Por tanto, trátase d'una zona eminentemente minera y constitúi el núcleu más pobláu del conceyu, en redol a los 6.000 habitantes. Ye un pueblu arrodiáu de montes. Los sos barrios son: Villanueva, Güeria, Santu Tomás, Oyanco, Morea de riba y Felguerúa, y estos de la mesma tán cerca d'otros pequenos barrios allugaos nel monte."